kerst

Feestdagen vol spanning

Veel mensen kijken uit naar de gezellige feestdagen zo rondom kerst en oud en nieuw, waarin samenkomen met familie en/of vrienden voor verbindende momenten zorgt. Wanneer je te maken hebt met intieme terreur/psychisch geweld, dan ligt het vaak toch wel wat anders en kunnen de feestdagen vol spanning voelen, door een verergering van het psychisch terreur wat al speelt. Spanningen spelen op en het lopen op eieren voor degenen die hier slachtoffer van zijn, neemt toe. Vanuit eigen ervaring en in mijn werk als begeleider en therapeut, weet ik dat de feestdagen vrijwel nooit fijn zijn wanneer je te maken hebt met de onzichtbare mishandeling die intieme terreur kenmerkt.

Onze kleine Elfin is nog maar vier en halve maand en heeft het schattigste kerstpakje aan wat ik mij maar kan voorstellen tijdens zijn eerste kerst. Al het geluk wat dit kleine mannetje in mijn leven brengt, houdt mij staande in de relatie met zijn vader. Thomas werkt niet, is vaak gespannen, blowt steeds meer en kan plotseling van vriendelijk naar een monster veranderen. Het is alleen maar erger geworden sinds de zwangerschap en geboorte van Elfin. Ik vind kerst hierom maar spannend omdat we veel familie af zullen gaan met onze kleine man. En ondanks dat ik zelf alles (met liefde) doe in de verzorging voor Elfin 24 uur per dag, ben ik bang dat zijn vader hier of daar zo nu met kerst en de verplichte nummers ergens zal ontploffen. Dat het teveel is voor hem want hij heeft een zeer korte spanningsboog is mij inmiddels beangstigend duidelijk. Continu loop ik, met slaaptekort van het verzorgen van een baby van vier en halve maand, op mijn tenen en ben ik op mijn hoede. De familie waar we langsgaan, heeft geen idee. Een eenzaam gegeven. De kant van het monster in Thomas zie ik alleen, tussen vier muren.
Bij vrienden en familie zet hij mij op een voetstuk, en zegt hij dingen als: ze is de mooiste moeder die er is. Met daarbij de meest liefdevolle blikken mijn kant op. Terwijl ik tussen de gangen door met van alles werd bedreigd en psychisch afgedwongen. Niet meer bepaalde blikken of gesprekken mogen hebben, steeds meer restricties. Steeds angstiger, stiller en voorzichtiger werd ik. Ondanks dat, werd het gedrag van hem alleen maar erger en zeker niet milder. Een machteloze situatie. En nu dit jaren geleden is, heb ik mogen ontdekken dat er met mij vele anderen zijn die in een soortgelijke situatie overleven.

Toen ik een aantal jaren terug werkzaam was als ervaringsdeskundig begeleider in het Oranje huis Moviera (vroeger het Blijf van mijn lijf-huis genoemd), ontdekte ik dat de feestdagen rondom kerst de drukste tijd is in deze opvanghuizen. Wat mij herinnerde aan mijn eigen ervaringen zoals hierboven beschreven en wat ik daardoor direct kon plaatsen.
Ontzettend veel vrouwen (en soms mannen ook) die de spanningen thuis niet meer aankunnen die nog hoger oplopen en eindelijk aan de bel durven te trekken doen in wanhoop een melding. Echter niet iedereen kan in een Oranjehuis opgenomen worden. Wanneer je niet in direct levensgevaar bent, is dat niet de plek waar je terecht kunt.  (Je zou je hier kunnen afvragen: waar dan wel? En dat is een hele goede vraag…)
Veel plegers van intieme terreur/psychisch geweld dreigen en manipuleren je tot je zo labiel bent als maar kan. Aan de bel trekken als slachtoffer voelt vaak al te onveilig, omdat er geen enkele zekerheid is dat je überhaupt serieus genomen wordt. Daarnaast kun je in dit geweldspatroon vaak je eigen vinger nog niet helemaal leggen op wat hier nou gebeurt thuis. Het ene moment lijkt de pleger zo warm en betrokken en het andere moment bedreigt diezelfde persoon waar je van houdt je met de meest bizarre dingen; zoals kinderen van je afnemen als je vertrekt.
Verwarring is een kenmerk van slachtoffers van intieme terreur wat samengaat met het mentaliserend vermogen wat omlaag gaat, omdat je continu in overlevingsstand leeft.

Het is hier niet mijn bedoeling om een klaagzang af te geven In plaats van een warme column over verbinding en mooie kerstgedachten te publiceren. Tegelijkertijd is het wel mijn intentie een noodkreet te uiten.

Want teveel slachtoffers die ik spreek en die in een hel leven waar ze van kwaad tot erger verder in wegzakken, worden niet erkend, niet gehoord en zelfs erger nog: vaak als de labiele ouder weggezet door hulpverleningsinstanties. Er heerst wat mij betreft teveel allergie binnen de hulpverlening op het woord narcisme.
Er wordt te snel gezegd tegen slachtoffers wanneer zij deze term eindelijk ontdekken en zich erdoor begrepen voelen: die stempel mag u helemaal niet drukken meneer of mevrouw, dat kan een psychiater alleen doen. Natuurlijk is alleen een psychiater bevoegd een diagnose te stellen. En daar wringt de schoen. Want mensen met persoonlijkheidsproblematiek zoals narcisme of psychopathie laten zich meestal niet diagnosticeren. Er is met hen tenslotte niets mis. Maar de persoon die samenleeft met een narcist kan vaak haarfijn vertellen in hoeverre de gedragingen die passen bij het psychiatrisch beeld overeenkomen met wat zij moeten verduren van hun partner. Het kan zomaar zijn dat die zogenaamd labiele ouder niet aan ouderverstoting doet, maar zijn of haar kinderen probeert te redden van het voor velen onzichtbare geweld.

Dus mijn vraag ook aan de hulpverleningsinstanties is om zich extra in te lezen op narcisme. Om er podcasts over te luisteren, met slachtoffers in gesprek te gaan en de allergie op het woord zelfs wellicht eens voorzichtig te onderzoeken. Want misschien wordt het ‘’label’’ om een reden vaak genoemd. Als ik Jan Storms mag geloven, wiens boek ik eenieder zou aanraden die met de problematiek die hierboven beschreven staat te maken heeft, dan is er bij een op de 21 mensen minimaal tot geen geweten aanwezig. Deze man heeft naast ervaring veel onderzoek gedaan. Misschien komt narcistisch misbruik en/of intieme terreur zoveel meer voor dan wij ons kunnen en willen voorstellen.

Gelukkig is er deze kerst voor de slachtoffers van narcistisch misbruik en intiem terreur mogelijk een lichtpuntje. En dat is het wetsvoorstel dat psychisch geweld zelfstandig strafbaar zal worden. Op de site van de rijksoverheid lees je het volgende en meer:

Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Ingrid Coenradie komt met een wetsvoorstel om psychisch geweld zelfstandig strafbaar te stellen. Dat heeft ze vandaag toegezegd tijdens het commissiedebat zeden en (on)veiligheid van vrouwen in de Tweede Kamer. Psychisch geweld, en dan met name dwingende controle en intieme terreur, is één van de rode vlaggen van femicide. (Bron https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/10/16/psychisch-geweld-wordt-strafbaar

Een op de acht dagen wordt een vrouw vermoord in Nederland, gesproken over femicide en élke dag leven onbeschrijflijk veel mensen met de labiel makende gevolgen van de heftigheid van intieme terreur.
Moge er meer bewustzijn komen zodat deze slachtoffers worden bevrijd uit de greep van de schadelijkheid hiervan.

Shanti Schiks werkt als lichaamsgericht trauma therapeut/ trauma-sensitief begeleider. Ook met cliënten van KiC. Daarnaast is zij ervaringsdeskundige, auteur van drie boeken en geeft zij workshops en trainingen op het gebied van zelfliefde, herstel na misbruik binnen je relatie en de kunst van het omzetten van je systeem van de stand overleven naar weer leven. 

Voor KiC schrijft Shanti vanuit haar eigen ervaringen op persoonlijk en professioneel vlak elke twee weken een column. 

Zelfregulatie door ademhaling, een weg terug naar jezelf (met en na de feestdagen)

Het is eerste kerstdag. We hebben gister kerst gevierd bij zijn moeder. Ze was weer zo lief en had heerlijk voor Thomas, mij en Elfin gekookt. Naast dat stond ze erop dat zij Elfin naar bed bracht die avond, zodat ik even een momentje had na het eten. De schat. Daar waar zij zo’n engel is, is Thomas weer ronduit onbeschoft geweest tegen zijn moeder. De laatste tijd is er steeds meer spanning bij hem en hij uit dit niet alleen naar mij maar ook tegen zijn moeder. Het wordt mij steeds duidelijker dat hij voor niemand aan de kant gaat en grenzeloos kan zijn zoals ik het nooit eerder kende bij niemand. Ik houd mijn hart vast voor de (nabije) toekomst. Meer en meer voelt het alsof ik vastzit in een gevangenis. Ik kan niet weg of ontsnappen van hem, want dan volgt misschien wel de doodstraf. Ergens wil ik daar natuurlijk niet in geloven, maar de dreigementen die hij uit in combinatie met zijn grenzeloze gedrag: maken dat ik niet meer weet waar hij toe in staat is.

Dit fragment is een voorbeeld uit mijn situatie en raakt een realiteit aan van veel slachtoffers van intieme terreur. Intieme terreur is een vorm van psychologisch geweld waarbij een partner langdurig de ander onderdrukt, vernedert, manipuleert en controleert. Het is niet altijd zichtbaar voor buitenstaanders, maar de traumatische impact op de geest en het lichaam van de slachtoffers is diepgaand. Het gevoel van gevangen zitten, zowel in je geest als in je lichaam, is onbeschrijfelijk. Wat in een realiteit als deze vaak gebeurt, is dat het zenuwstelsel van de slachtoffers in een constante staat van alarm staat, als gevolg van de voortdurende stress en angst. Het is alsof je lichaam nooit echt veilig is, nooit echt kan ontspannen.

Als je slachtoffer bent van intieme terreur, lijkt het vaak onmogelijk om het gevoel van controle terug te krijgen. Gelukkig zijn er wel wat oefeningen voor zelfregulatie: manieren om je zenuwstelsel tot rust te brengen en om het opnieuw te leren vertrouwen, zelfs als de buitenwereld onveilig aanvoelt. Juist door hiermee te oefenen, pak je een stukje van de regie over jouw leven terug. Je brengt de aandacht terug naar jezelf, daar waar het veel vaker thuishoort dan het naar alle waarschijnlijkheid is.

Een krachtig hulpmiddel kan hierin de ademhaling zijn: altijd binnen handbereik en iets dat we allemaal vanzelf doen. In tijden van stress en trauma raakt onze ademhaling vaak verstoord: te snel, te oppervlakkig, te hoog of ze gaat zelfs vast zitten. De kunst van ademhalen is terugvinden wat je op een dieper niveau doet: je lichaam tot rust brengen en je zenuwstelsel resetten.

Onderstaand deel ik twee oefeningen die je kunt proberen om je zenuwstelsel te kalmeren.

1. Buikademhaling

Bij buikademhaling adem je dieper in je buik in plaats van in je borst, waardoor je het lichaam helpt om zich meer te ontspannen en in een kalmere staat te komen. Het is een simpele manier om jezelf te her-aarden wanneer je in een staat van spanning verkeert.

• Ga liggen of zit rechtop met je handen op je buik.
• Adem langzaam in door je neus, voel hoe je buik omhoog komt.
• Adem langzaam uit door je mond en voel hoe je buik weer naar beneden gaat.
• Herhaal dit gedurende 5 minuten.
• Je zou het ook van je buik naar je bekken kunnen brengen. Dit is een verdieping op het bovenstaande.

Het bewust voelen van je buik die uitzet en samentrekt helpt je om je aandacht naar je lichaam te brengen en je uit je gedachten te halen. Het herinnert je eraan dat je meer bent dan alleen je gedachten, dat je lichaam kan reageren op kalmerende signalen.

2. De ‘5-5-5’ ademhaling

Deze oefening is makkelijk toe te passen en helpt om je terug te brengen naar het moment. Het kan vooral nuttig zijn als je merkt dat je lichaam gespannen aanvoelt of dat je in een situatie bent waar je niet kunt ontsnappen aan de stress.

• Zit comfortabel of sta rechtop.
• Adem in door je neus voor 5 seconden.
• Houd je adem in voor 5 seconden.
• Adem uit door je mond voor 5 seconden.
• Herhaal deze cyclus 5 keer.

Het doel van deze oefening is niet alleen om je ademhaling te reguleren, maar ook om je aandacht naar het huidige moment te brengen. De eenvoudigheid ervan helpt je om je angst te verlichten en opnieuw een gevoel van controle te ervaren. Het brengt je daarnaast weer terug naar jezelf. De aandacht die bij stress vaak extern (buiten jezelf) is gericht, breng je met deze oefeningen weer terug naar jouzelf.

Adem de angst uit en de aandacht terug naar jou in.

Wanneer je leeft in een situatie van extreme stress en/of intieme terreur, is het belangrijk om te begrijpen dat je niet machteloos bent. De ademhaling biedt een toegangspoort naar een andere manier van zijn, een manier die niet gebonden is aan de chaos van de buitenwereld. Het gaat er niet om dat de angst verdwijnt — maar je kunt leren er niet door beheerst te worden. De ademhaling biedt een moment van ruimte, van keuze, van herinnering: dat je kunt ademen, zelfs als je niet kunt ontsnappen aan de situatie.

Je hoeft niet te wachten tot alles ‘opgelost’ is om te beginnen met herstellen. Je kunt vandaag al een stap zetten door simpelweg te ademen. En daarmee neem je niet de ellende weg, je brengt jezelf wel weer een stukje thuis middenin de ellende.

In mijn boek: Leven na narcistisch misbruik wordt door een geïnterviewde expert geadviseerd een lange adem te hebben in het proces van scheiding met een pleger van intieme terreur. En of dat nodig blijkt. Dus ook om die reden is het van belang de aandacht keer op keer weer terug naar jezelf te brengen. Zelfzorg is essentieel en ademhaling kan hierin een mooie en toegankelijke tool zijn.

Shanti Schiks werkt als lichaamsgericht trauma therapeut/ trauma-sensitief begeleider. Ook met cliënten van KiC. Daarnaast is zij ervaringsdeskundige, auteur van drie boeken en geeft zij workshops en trainingen op het gebied van zelfliefde, herstel na misbruik binnen je relatie en de kunst van het omzetten van je systeem van de stand overleven naar weer leven. 

Voor KiC schrijft Shanti vanuit haar eigen ervaringen op persoonlijk en professioneel vlak elke twee weken een column.