Kindermishandeling kent vele gezichten. Terwijl blauwe plekken en verwondingen vaak direct de aandacht trekken, blijven de diepe emotionele wonden die kinderen oplopen meestal onzichtbaar. Stichting Kind in Crisis (KiC) richt zich specifiek op deze verborgen vormen van misbruik: de stelselmatige vernedering, kleinering en bedreiging van kinderen door mensen die hen juist zouden moeten beschermen. In dit artikel belichten we wat is kindermishandeling precies, met bijzondere aandacht voor emotioneel geweld, hoe je het kunt herkennen en wat je kunt doen als je vermoedt dat een kind in je omgeving onveilig opgroeit.
Kindermishandeling wordt officieel gedefinieerd als elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen met wie het kind in een afhankelijkheidsrelatie staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan het kind in de vorm van fysiek of psychisch letsel.
Maar wat deze definitie niet direct duidelijk maakt, is dat deze vorm van mishandeling vaak plaatsvindt zonder fysieke sporen na te laten. Emotionele mishandeling is een van de meest voorkomende, maar minst herkende vormen van geweld tegen kinderen. Het omvat onder meer:
Emotioneel geweld kan zich uiten als stelselmatig vernederen en kleineren, bedreiging en intimidatie, of het isoleren van het kind. Ook buitensporige controle uitoefenen, het negeren en verwaarlozen van emotionele behoeften, en het kind getuige laten zijn van huiselijk geweld vallen hieronder.
Deze vormen van mishandeling laten geen blauwe plekken achter, maar de psychische impact kan levenslang aanhouden. Emotioneel geweld wordt te vaak gebagatelliseerd met uitspraken als “Ik zie geen blauwe plekken, dus er is niets aan de hand.” Stichting Kind in Crisis wil hier verandering in brengen.
Emotionele mishandeling heeft verstrekkende gevolgen. Kinderen die hieraan worden blootgesteld, ontwikkelen vaak psychische klachten zoals angst, depressie en trauma. Ze kampen met fysieke klachten als gevolg van chronische stress en lopen risico op ontwikkelingsachterstanden. Daarnaast ontstaan er vaak problemen met hechting en vertrouwen, hebben ze moeite met het reguleren van emoties en ontwikkelen ze een laag zelfbeeld en zelfvertrouwen.
Deze gevolgen kunnen tot ver in de volwassenheid doorwerken en de kans op problematische relaties, verslavingen en psychiatrische stoornissen vergroten. Emotioneel geweld kost een kind niet alleen zijn of haar jeugd, maar kan een levenslange impact hebben.
Het herkennen van misbruik of verwaarlozing, vooral in de emotionele vorm, vraagt om een scherp oog. Kinderen zullen zelden zelf aangeven dat ze mishandeld worden, uit schaamte, angst of omdat ze niet anders weten. Daarom is het belangrijk om alert te zijn op signalen.
Het is cruciaal om te begrijpen dat één signaal op zichzelf niet direct betekent dat er sprake is van geweld of misbruik. Het gaat vaak om een combinatie van signalen en een patroon dat over langere tijd zichtbaar wordt.
Voor professionals die met kinderen werken, zoals leraren, artsen, jeugdhulpverleners en medewerkers in de kinderopvang, bestaat de wettelijk verplichte meldcode kindermishandeling. Deze meldcode bestaat uit vijf stappen:
Deze meldcode is een belangrijk instrument, maar Stichting Kind in Crisis merkt dat er juist bij emotioneel geweld vaak te weinig wordt ingegrepen. Het probleem wordt bij beide ouders gelegd, ook als er sprake is van eenzijdige terreur van één ouder, of zelfs bij het kind zelf: “Waarom gedraag je je niet gewoon?”
Als je vermoedt dat een kind te maken heeft met emotionele mishandeling, is het belangrijk om in actie te komen. Niet ingrijpen betekent dat een kind langer in een onveilige situatie blijft.
Als professional ben je gehouden aan de meldcode. Zorg dat je de signalen goed documenteert en bespreek je zorgen met collega’s en indien mogelijk met de ouders. Bij twijfel kun je altijd advies vragen bij Veilig Thuis zonder direct een melding te doen.
Als je zelf een kind bent dat dit leest en herkent: praat met iemand die je vertrouwt, zoals een leerkracht, familielid, of bel met de Kindertelefoon (0800-0432).
Kindermishandeling is strafbaar volgens het Wetboek van Strafrecht. Echter, bij emotionele mishandeling is het vaak moeilijker om tot een veroordeling te komen, juist omdat de bewijslast complex is. De kindermishandeling straf kan oplopen tot gevangenisstraffen, vooral als er sprake is van zware mishandeling of als het structureel plaatsvindt.
Maar Stichting Kind in Crisis benadrukt dat het strafrechtelijk vervolgen niet altijd de beste oplossing is. Soms is het belangrijker dat:
Stichting Kind in Crisis (KiC) zet zich in voor kinderen die getraumatiseerd zijn geraakt in het contact met één van hun (gezaghebbende) ouders. KiC wil deze vaak onzichtbare groep kinderen zichtbaar maken en ervoor zorgen dat zij de juiste hulp en begeleiding krijgen.
Stichting Kind in Crisis verzorgt informatievoorziening aan hulpverleners en instanties over de kenmerken en gevolgen van emotioneel geweld.
De stichting bevordert trauma-sensitief onderzoek waarbij gekeken wordt naar wat niet direct zichtbaar is en creëert bewustwording bij gemeenten, Veilig Thuis, de Raad voor de Kinderbescherming en de Rechtspraak. KiC pleit bovendien voor gedegen systeem diagnostisch onderzoek dat de werkelijke problematiek aan het licht brengt, ook als deze op het eerste gezicht niet zichtbaar is.
Ieder kind heeft recht op een veilig en gezond leven en op bescherming tegen mishandeling en geweld. Emotioneel geweld is ook geweld. Ook zonder blauwe plekken kun je iemand zeer veel pijn doen. KiC wil dat het belang van het kind echt centraal staat, en zij niet van de regen in de drup belanden, maar er passende begeleiding gevonden en maatregelen getroffen worden.
Het herkennen en aanpakken van situaties waarin kinderen onveilig opgroeien, in het bijzonder door emotioneel geweld, vraagt om inzet van ons allemaal. Door bewustwording te creëren over de impact van emotioneel geweld, kunnen we als samenleving kinderen beter beschermen.
Hoewel emotioneel geweld geen zichtbare sporen nalaat, zijn de wonden even diep of zelfs dieper dan bij fysiek geweld. Stichting Kind in Crisis werkt er dagelijks aan om deze problematiek zichtbaar te maken en passende hulp te organiseren voor getroffen kinderen en ouders.
Ieder kind verdient het om veilig op te groeien. Door alert te zijn op signalen en tijdig in actie te komen, kunnen we samen een verschil maken in het leven van kwetsbare kinderen die nu nog te vaak over het hoofd worden gezien.
Vermoed je kindermishandeling? Neem contact op met Veilig Thuis via 0800-2000 of kijk op www.vooreenveiligthuis.nl. Voor meer informatie over emotionele kindermishandeling kun je terecht op de website van Stichting Kind in Crisis of contact met ons opnemen.
