Na een scheiding staat ouders een belangrijke taak te wachten: het maken van goede afspraken over de zorg voor en opvoeding van hun kinderen. Een essentieel onderdeel hiervan is de omgangsregeling. Dit zijn de afspraken over wanneer de kinderen bij welke ouder verblijven. Een goed doordachte omgangsregeling draagt bij aan de stabiliteit en het welzijn van kinderen in deze ingrijpende periode. In dit artikel bespreken we hoe je een passende omgangsregeling kunt opstellen, welke factoren hierbij een rol spelen en hoe je rekening houdt met de behoeften van je kinderen.
Een omgangsregeling beschrijft hoe de tijd van kinderen verdeeld wordt tussen beide ouders na een scheiding. Deze regeling maakt meestal deel uit van het ouderschapsplan, dat wettelijk verplicht is bij een scheiding waarbij minderjarige kinderen betrokken zijn. De omgangsregeling bepaalt bij welke ouder het kind op welke dagen verblijft, hoe feestdagen en vakanties worden verdeeld, en hoe de overdracht tussen ouders plaatsvindt.
Het doel van een omgangsregeling is tweeledig: enerzijds biedt het kinderen duidelijkheid en structuur in een periode van verandering, anderzijds waarborgt het het recht van kinderen om een betekenisvolle relatie met beide ouders te onderhouden. Een goede regeling houdt rekening met de leeftijd en behoeften van het kind, de werksituatie van beide ouders, en praktische factoren zoals de afstand tussen de woonplaatsen van de ouders.
Er zijn verschillende manieren waarop de zorg voor kinderen verdeeld kan worden:
Welke verdeling het meest geschikt is, hangt af van de specifieke situatie van het gezin, de leeftijd van de kinderen en de mate waarin ouders in staat zijn om samen te werken.
In Nederland hebben kinderen recht op omgang met beide ouders, en ouders hebben recht én plicht tot omgang met hun kinderen. Dit is vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek. Na een scheiding behouden beide ouders in principe het gezamenlijk gezag over hun kinderen, tenzij de rechter anders beslist.
Bij het opstellen van een omgangsregeling is het belangrijk om te weten dat:
In sommige gevallen kan een omgangsrecht worden beperkt of ontzegd, bijvoorbeeld als er zorgen zijn over de veiligheid van het kind of als een ouder aantoonbaar niet in staat is om goed voor het kind te zorgen.
Een veelgestelde vraag is wat een minimale omgangsregeling vader zou moeten inhouden. Hoewel elke situatie uniek is, zijn er enkele richtlijnen die vaak worden gehanteerd.
Voor vaders (of de niet-verzorgende ouder) wordt vaak minimaal één weekend per twee weken plus een doordeweekse dag of middag geadviseerd om een betekenisvolle relatie met het kind te kunnen onderhouden. Dit komt neer op ongeveer 20-30% van de tijd. Voor zeer jonge kinderen of in situaties waar de afstand tussen beide ouders groot is, kan deze regeling echter anders zijn.
Het is belangrijk om te benadrukken dat een ‘minimale regeling’ niet altijd de beste oplossing is. Het uitgangspunt zou moeten zijn wat het beste is voor het kind, niet wat minimaal verplicht is.
Bij het bepalen van wat een redelijke minimale omgangsregeling is, spelen verschillende factoren een rol:
Het is een misvatting dat vaders automatisch minder rechten zouden hebben dan moeders. De wetgeving is genderneutraal en kijkt primair naar het belang van het kind.
Om een beter beeld te krijgen van hoe een omgangsregeling er in de praktijk uit kan zien, volgen hier enkele voorbeelden die als inspiratie kunnen dienen.
Voor zeer jonge kinderen is stabiliteit en voorspelbaarheid extra belangrijk. Een omgangsregeling voorbeeld zou kunnen zijn:
Voor baby’s die borstvoeding krijgen, moet de regeling uiteraard worden aangepast aan het voedingsschema.
Schoolgaande kinderen kunnen beter omgaan met wisselingen, maar hebben ook behoefte aan routine. Een omgangsregeling voorbeeld voor deze leeftijd:
Tieners hebben meer behoefte aan flexibiliteit en willen vaak meer inspraak in de regeling. Een omgangsregeling voorbeeld zou kunnen zijn:
Het opstellen van een omgangsregeling kan uitdagend zijn, vooral als er nog veel emoties spelen rond de scheiding. Hier zijn enkele stappen die kunnen helpen:
Begin met het belang van je kind als uitgangspunt. Wat heeft jouw kind nodig om zich veilig en geborgen te voelen? Wees bereid om compromissen te sluiten en focus op praktische oplossingen in plaats van op het conflict. Betrek, afhankelijk van de leeftijd, je kind bij de gesprekken, maar leg niet de verantwoordelijkheid voor beslissingen bij hen. Overweeg de hulp van een mediator of advocaat als je er samen niet uitkomt.
Het is belangrijk om de omgangsregeling schriftelijk vast te leggen, ook als je op goede voet staat met je ex-partner. Dit voorkomt misverstanden en biedt duidelijkheid voor alle betrokkenen.
Een omgangsregeling is geen statisch document. Naarmate kinderen ouder worden en omstandigheden veranderen, kan het nodig zijn om de regeling aan te passen. Belangrijke redenen voor aanpassing kunnen zijn:
Het is aan te raden om jaarlijks te evalueren of de regeling nog passend is en samen te bespreken of aanpassingen nodig zijn. Als je er samen niet uitkomt, kan mediation helpen om tot nieuwe afspraken te komen.
Soms verloopt een omgangsregeling niet zoals afgesproken. Veelvoorkomende problemen zijn:
In dergelijke situaties is het belangrijk om eerst te proberen het gesprek aan te gaan en de onderliggende oorzaken te begrijpen. Als dit niet lukt, kan professionele hulp zoals mediation of ouderschapsbemiddeling uitkomst bieden. In het uiterste geval kan een gang naar de rechter nodig zijn om de afspraken af te dwingen of aan te passen.
Onderzoek toont aan dat kinderen na een scheiding het beste af zijn als ze een goede relatie kunnen onderhouden met beide ouders, tenzij er sprake is van veiligheidsrisico’s. Een kind heeft beide ouders nodig voor een gezonde emotionele ontwikkeling.
Een goede omgangsregeling kenmerkt zich niet zozeer door een specifieke verdeling van dagen, maar door de mate waarin beide ouders in staat zijn om samen te werken en het belang van het kind voorop te stellen. Conflicten tussen ouders zijn schadelijker voor kinderen dan de precieze verdeling van de tijd.
Probeer daarom, ook als de communicatie met je ex-partner moeizaam verloopt, te focussen op jullie gezamenlijke belang: het welzijn van jullie kinderen. Met een coöperatieve instelling en, indien nodig, professionele ondersteuning, kan een omgangsregeling worden gecreëerd die werkt voor alle betrokkenen.
Bij Kind in Crisis begrijpen we hoe complex het kan zijn om tot een goede omgangsregeling te komen. We bieden informatie, advies en ondersteuning aan ouders die worstelen met het opstellen of uitvoeren van een omgangsregeling. Want elk kind heeft recht op een liefdevolle relatie met beide ouders, ook na een scheiding.
