Je bent net uit elkaar. De emoties lopen hoog op, er moet zoveel geregeld worden, en dan komt er ook nog eens zo’n officieel document bij: het ouderschapsplan. Voor veel ouders voelt dit als een bureaucratische horde die ze er ook nog eens bij krijgen.
Maar weet je wat? Dit plan kan juist je redding zijn. Het zorgt ervoor dat jullie op papier hebben staan hoe jullie het ouderschap gaan delen. Geen onduidelijkheden meer, geen ruzies over wie wanneer wat doet. Gewoon duidelijke afspraken waar iedereen zich aan kan houden.
Ik zie te vaak dat ouders dit als een vervelende plicht zien. Terwijl het juist een kans is om de basis te leggen voor een goede samenwerking. Ook na de scheiding. Want laten we eerlijk zijn: jullie blijven voor altijd ouders van dezelfde kinderen.
In dit artikel neem ik je stap voor stap mee door alles wat je moet weten over het ouderschapsplan. Van wanneer het verplicht is tot hoe je het praktisch aanpakt. Want als je het goed doet, maakt het je leven een stuk makkelijker.
Laten we meteen met de deur in huis vallen: ouderschapsplan verplicht – wanneer dan? Sinds 2009 is het wettelijk verplicht om een ouderschapsplan op te stellen bij een echtscheiding als er minderjarige kinderen zijn. Punt. Geen discussie mogelijk.
Maar ook als je niet getrouwd bent, kan het verplicht zijn. Ga je uit elkaar en hebben jullie samen het ouderlijk gezag? Dan moet er ook een plan komen. Of je nu samenwoonde of niet.
De rechter kijkt altijd naar jullie ouderschapsplan voordat de scheiding definitief wordt. Geen plan? Dan geen scheiding. Zo simpel is het. De rechtbank wil namelijk zeker weten dat er goed nagedacht is over het welzijn van de kinderen.
Er zijn wel uitzonderingen. Als er sprake is van huiselijk geweld of als een van de ouders spoorloos verdwenen is, gelden andere regels. Dan kan de rechter besluiten dat een ouderschapsplan niet haalbaar of niet wenselijk is.
Ook bij adoptie door een stiefouder hoef je geen ouderschapsplan. En als een van de ouders het ouderlijk gezag niet heeft, is er meestal geen plan nodig – tenzij jullie dat zelf willen.
Een goed ouderschapsplan is als een routekaart voor je gezin na de scheiding. Maar wat hoort daar nou allemaal in te staan?
Ten eerste natuurlijk de omgangsregeling. Wanneer zijn de kinderen waar? Niet alleen weekenden en doordeweekse dagen, maar ook vakanties, feestdagen, verjaardagen. En wat gebeurt er als een van jullie ziek wordt? Of als er een familiefeest is? Hoe meer je vastlegt, hoe minder discussie later.
Dan het financiële plaatje. Kinderalimentatie natuurlijk, maar ook andere kosten. Wie betaalt schoolgeld, tandarts, nieuwe winterjas? En wat met onverwachte uitgaven – als je dochter ineens op paardrijles wil bijvoorbeeld.
Communicatie is ook belangrijk om vast te leggen. Hoe houden jullie contact over de kinderen? Via WhatsApp, email, telefonisch overleg? En wat zijn de regels? Geen negatieve berichten over de ex waar kinderen bij zijn, bijvoorbeeld.
Verder moet erin staan waar de kinderen gaan wonen. Wie heeft het hoofdverblijf? En wat gebeurt er als een van jullie wil verhuizen? Vooral als dat ver weg is, kan dat grote gevolgen hebben voor de omgangsregeling.
Ook besluitvorming hoort erin. Wie beslist over school, medische zorg, geloof? Meestal behouden beide ouders het gezag en moeten jullie samen beslissen. Maar soms is het praktischer om af te spreken wie waarvoor verantwoordelijk is.
Ouderschapsplan opstellen klinkt ingewikkeld, maar het valt reuze mee als je het systematisch aanpakt. Hier is hoe je het best kunt doen:
Begin met een eerlijk gesprek met jezelf. Wat vind je echt belangrijk? Wat zijn je grootste zorgen? Wat hoop je te bereiken? Schrijf het op. Dan kun je later beter aangeven wat voor jou echt niet-onderhandelbaar is.
Daarna het gesprek met je ex. Ja, dat kan confronterend zijn. Probeer toch zakelijk te blijven en focus op de kinderen. Maak een lijst van alle onderwerpen die geregeld moeten worden. Ga er rustig voor zitten, dit is te belangrijk om tussen de bedrijven door af te handelen.
Als jullie er samen uitkomen, geweldig. Zet alles op papier en laat het nakijken door een advocaat of mediator. Die kan checken of je niets bent vergeten en of alles juridisch klopt.
Lukt het niet om samen tot een plan te komen? Dan is mediation vaak een goede volgende stap. Een neutrale mediator helpt jullie om tot afspraken te komen. Kost wat geld, maar scheelt vaak veel advocaatkosten en stress.
Als laatste redmiddel moet de rechter beslissen. Dan maken jullie elk een eigen voorstel voor een ouderschapsplan, en bepaalt de rechter wat er komt te staan. Niet ideaal, want dan hebben jullie geen van beiden helemaal gekregen wat je wilde.
Een voorbeeld ouderschapsplan helpt om concreet te maken hoe zo’n document eruitziet. Hier is een vereenvoudigde versie van hoe familie Van der Berg het heeft geregeld:
Gezinssamenstelling: Petra en Ronald van der Berg, gescheiden per 1 maart 2025. Twee kinderen: Emma (8 jaar) en Max (5 jaar). Hoofdverblijf bij mama, papa woont 15 minuten rijden verderop.
Omgangsregeling: Kinderen zijn elk oneven weekend bij papa (vrijdag na school tot zondag 18:00). Plus elke woensdag van na school tot donderdag naar school. Zomervakantie wordt gedeeld: eerste helft bij mama, tweede helft bij papa. Kerstvakantie en andere vakanties wisselen per jaar.
Financiën: Papa betaalt €400 per maand kinderalimentatie. Grote uitgaven boven €100 per kind worden gedeeld. Denk aan nieuwe fiets, schoolreisje, tandarts. Beide ouders houden eigen zorgverzekering voor de kinderen.
Communicatie: Contact over de kinderen via WhatsApp-groep ‘Emma en Max’. Belangrijke beslissingen worden altijd samen genomen. Bij onenigheid wordt eerst geprobeerd het samen op te lossen, anders wordt een mediator ingeschakeld.
Bijzondere afspraken: Mama neemt Emma mee naar ballet op dinsdag, ook in papa’s week. Papa blijft Max naar voetbal brengen op zaterdag. Beide ouders mogen naar schoolevenementen, ongeacht bij wie de kinderen op dat moment zijn.
Dit is natuurlijk een versimpelde versie. Een echt ouderschapsplan is vaak veel uitgebreider en gedetailleerder.
Na jaren ervaring met gezinnen in crisis zie ik steeds dezelfde fouten terugkomen bij het maken van een ouderschapsplan. Hier zijn de belangrijkste:
Te vaag blijven is fout nummer één. “Redelijke omgang” of “in overleg” klinkt aardig, maar leidt later tot eindeloze discussies. Wees concreet. Welke dagen, welke tijden, welke uitzonderingen.
Een andere klassieke fout: alleen aan het nu denken. Je kinderen worden ouder, jullie situaties veranderen. Bouw flexibiliteit in. Maak afspraken over hoe je het plan kunt aanpassen als dat nodig is.
Ook belangrijk: vergeet niet om rekening te houden met de kinderen zelf. Een vijfjarige heeft andere behoeften dan een vijftienjarige. En wat werkt voor het ene kind, werkt misschien niet voor het andere.
Geld is vaak een emotioneel onderwerp, maar probeer er zakelijk naar te kijken. Maak realistische afspraken die beide ouders kunnen nakomen. Een te hoge alimentatie die niet betaald kan worden, helpt niemand.
En tot slot: probeer niet je ex te straffen via het ouderschapsplan. Dat gaat ten koste van de kinderen. Focus op wat het beste is voor hen, niet op het afrekenen van oude kwesties.
Een ouderschapsplan maken is niet iets wat je even tussendoor doet. Het vraagt tijd, energie en vaak ook emotionele kracht. Gelukkig hoef je het niet alleen te doen.
Advocaten gespecialiseerd in familierecht kunnen je helpen met de juridische kant. Zij weten precies wat er volgens de wet geregeld moet worden en kunnen checken of je plan waterdicht is. Kost wel wat, maar voorkomt vaak problemen later.
Mediators zijn er om te helpen als jullie er samen niet uitkomen. Zij zijn neutraal en helpen jullie om tot werkbare afspraken te komen. Veel goedkoper dan een rechtszaak en meestal ook veel minder stressvol.
Praktische hulp kun je krijgen bij organisaties zoals Kind in Crisis. Zij kennen de ins en outs van scheidingen en kunnen je ondersteunen bij alle praktische aspecten die erbij komen kijken.
Ook je gemeente kan soms helpen. Veel gemeenten hebben gratis spreekuren voor juridische vragen of kunnen je doorverwijzen naar goedkope rechtshulp.
Het allerbelangrijkste is dat je je plan regelmatig evalueert. Kinderen groeien, omstandigheden veranderen. Een goed ouderschapsplan groeit mee met je gezin. En als het nodig is, pas je het gewoon aan. Dat is geen falen, dat is verstandig ouderschap.
